James Blake: stilte voor de storm

JAMES-BLAKE-MERCURY-PRIZE

Ik sprak James Blake drie keer. De eerste keer was op Eurosonic Noorderslag, in Groningen 2011, vlak voor de release van zijn iconische debuutalbum. Dit was het interview zoals het vervolgens in OOR verscheen.

Naarmate december dichterbij kwam zag je de naam van de 22-jarige producer James Blake steeds vaker opduiken. Na elk van de drie volledig op zichzelf staande EP’s, die hij in 2010 uitbracht, werd de opwinding onder muziekliefhebbers groter. Nu, met een onwaarschijnlijke hit in de vorm van Limit To Your Love en een ongekend mooi debuutalbum op zak, is het tijd om zijn status van grootste belofte voor 2011 waar te maken.

Groningen is koud en nat op deze donderdag in januari tijdens het Noorderslag festival. Een uur voor het optreden van dubstepproducer James Blake is Simplon al stampvol en staan er lange rijen wachtenden aan het Boterdiep. Dankzij een drietal EP’s die de gedecideerd pratende en onverstoorbare Londenaar afgelopen jaar uitbracht zijn de verwachtingen hoog. Debuutsingle Air & Lack Thereof verschijnt in 2009, gevolgd door de EP’s The Bell Sketch en CMYK. Wanneer eind september 2010 zijn derde EP verschijnt, het bejubelde Klavierwerke, zijn ze er in de dancewereld van overtuigd dat dit een van dé producers van 2011 wordt. Tussen het maken van de drie EP’s en zijn afstudeeropdracht vindt hij ook nog tijd om te werken aan zijn onlangs verschenen debuutalbum. Vlak voor kerst is de plaat gelekt, en bij het optreden is er nagenoeg niemand in het publiek die de plaat nog níet gehoord heeft.

Hoe kan je zoveel uitbrengen in zo weinig tijd?
‘Ik vind dat het nog wel meevalt, drie EP’s in een jaar is niet zo heel veel. Dat is een EP per vier maanden. Ik heb niet het idee dat ik zoveel gedaan heb afgelopen jaar. In de dubstepscene brengen sommigen elke drie weken een 12” uit. En je hebt mensen als Martyn, die elke week een track uitbrengt. Vergeleken met hem heb ik nog helemaal niet zoveel uitgebracht.’

Naast de EP’s vond je ook nog tijd om een volledig album te maken.
‘Klopt. Ik was niet bewust bezig met het maken van een album, ik werkte simpelweg aan liedjes waar ik bij zong. Gaandeweg werden dat er steeds meer. Die nummers uitbrengen bij een dubsteplabel kon niet, dat zou niet kloppen. Daarop besloot ik alles samen te nemen en het uit te brengen op het moment dat het de vorm van een album zou aannemen.’

Waar de drie EP’s nog het label dubstep kregen opgeplakt, daar is dat voor zijn titelloze debuutalbum een stuk minder vanzelfsprekend. Invloeden van klassieke muziek, soul, gospel, avant-garde en toch ook dubstep zijn terug te horen in de elf liedjes. Bovenal klinkt hij als zichzelf, met dank aan zijn signatuur: stilte. Dankzij dat stijlmiddel komen de noten die hij wel speelt des te harder aan. Het maakt zijn tracks onmiddellijk herkenbaar. Zijn muziek is net zo thuis in het Bimhuis als in het Concertgebouw, en ook op een festival als 5 Days Off wordt hij met open armen ontvangen.

Je noemt je muziek dubstep. Gaat dat nog wel op?
‘Het is er door beïnvloed. Sommige nummers zijn echte dubstep en sommige totaal niet.’

Ik hoor ook de invloed van klassieke muziek.
‘Absoluut. Niet dat ik er bewust mee bezig ben om verschillende genres samen te laten komen, ik heb simpelweg veel verschillende invloeden. Die komen op een heel natuurlijke wijze samen.’

drake-come-thru-james-blake-versionEen van de belangrijkste instrumenten die je gebruikt is stilte. Hoe kwam je op het idee dat zo’n prominente rol te geven in je muziek?
‘Er is een groot misverstand dat ik stilte als instrument gebruik. Dat is niet zo. Ik gebruik het weleens als ik ergens als DJ draai, dan kan je een gat in de muziek slaan en verwachtingen opwekken. In mijn eigen muziek houd ik er van om sommige geluiden een eigen podium te geven. Dat kan door white noise achter de noten te zetten, zodat het op zijn eigen wolkje zit. Of je kunt geluid omringen door stilte, zodat als de toon uitsterft er niets omheen is.’

Je zegt meer door minder noten te gebruiken.
‘Klopt. Het is ook een manier om te laten zien dat ik vertrouwen heb in elk geluid dat ik gebruik. Genoeg vertrouwen dat de geluiden op zichzelf kunnen staan en dat aankunnen.’

Waar komt die zelfverzekerdheid vandaan?
‘Ik probeerde aanvankelijk pure dubstep te maken. Dat werkte niet, ik klonk niet als mezelf. Als ik een track in de stijl van Digital Mystikz [van wie hij live wel Anti-War Dub covert, JvV] of Skream maakte had ik het gevoel dat ik hen kopieerde in plaats van zelf met iets eigens te komen. Ik dacht ‘als zij dit doen, moet ik iets anders doen. Dan wordt wat ik maak niet afgezet tegen dubstep, maar tegen wat mijn andere werk’. Ik wil aan de buitenkant van het genre staan, met mijn eigen ruimte. Zoals Mount Kimbie, dat een eigen publiek heeft. Ik wilde in beide werelden voet aan de grond krijgen en dat is gelukt. Ik ben dankbaar dat de dubstepgemeenschap me accepteert.’

Zijn ouders stimuleren hem om op zesjarige leeftijd op pianoles te gaan. Wanneer hij als tiener op de befaamde dubstepavond FWD>> in de Londense club Plastic People in aanraking komt met het genre, besluit hij zelf dubstep te gaan maken. Dan pas beseft hij hoe belangrijk die pianolessen zijn geweest. Hij doet met zijn vrienden van Mount Kimbie enkele live-shows, gaat naar Goldsmiths University (waar ook Blur en Brian Molko van Placebo op zaten) om Popular Music te studeren. Zes maanden geleden rondde hij zijn studie af en kan hij zich vol op de muziek storten.

Vlak daarna begint zijn opmars die voorlopig leidt tot een jubelend ontvangen debuutalbum. Dat zijn naam inmiddels ook buiten de dancescene op ieders lippen liggen heeft voor een belangrijk deel te maken met zijn cover van Feist’ Limit To Your Love, dat vlak na de release van Klavierwerke opduikt bij YouTube. Wanneer OOR aanschuift bij de zelfverzekerd pratende, pientere Blake is net bekend geworden dat 3FM het nummer tot Megahit heeft gekozen.

Waarom besloot je Limit To Your Love te coveren?
‘Ik vind het een mooi liedje. Het leek me leuk om er een versie van te maken met alleen piano en mijn stem. Ik nam het op en deed er heel lang niets mee. Pas enkele maanden geleden ben ik er opnieuw mee in de weer gegaan en met de computer bewerkt.’

Het is opvallend dat je in vrijwel elk nummer je zanglijnen vervormt. Uitgerekend Limit To Your Love lijkt bespaard gebleven te zijn.
‘Dat klopt, alleen zijn de vocale harmonieën, die samples van mijn stem zijn, ook opgepitcht. Zo kun je meer emotie in een stem leggen. Kijk maar naar hiphop. Als je de stem van een oude soulzanger oppitcht krijgt het ook een grotere emotionele lading mee.’

Waarom besloot je zelf te zingen in je tracks en niet met samples te werken?
‘Ik had nog niet het geluid gevonden dat bij mijn stem past. Over Air & Lack Thereof kan ik niet zingen, of over The Bell Sketch. Dan zou de muziek veel te druk worden. Elke keer dat ik een liedje schrijf pas ik de productie aan op mijn zanglijn. Alles wat er in de productie plaats vindt tilt de vocalen omhoog.’

Je manier van zingen doet me denken aan Antony Hegarty en aan de gospel zingende slaven op de katoenplantages.
‘Dank je, ik houd enorm van Antony’s muziek. Die ontdekte ik pas onlangs. Zijn muziek had ik al eerder gehoord, alleen viel het kwartje toen nog niet.’

Je leest graag poëzie. Door je vocalen te bewerken is het juist lastiger om je songteksten te verstaan.
‘Het gaat me om de klanken, ik houd van de geluiden van woorden. Op het eerste gehoor lijken de teksten vaak nergens op te slaan. Dat is omdat de woorden op een bepaalde manier geordend zijn. In deze volgorde vind ik de klanken mooier dan wanneer ze in de juiste volgorde zouden staan. Mijn teksten beginnen als gedichten. Ik schrijf ze meestal in de trein, of in het vliegtuig.’

Je noemde het succes van The xx belangrijk voor je eigen muziek. Waarom?
‘Ehm [denkt lang na]…nou…elektronische muziek had een manier nodig…om begrepen te worden door mensen die er niet bekend mee waren. Dat kan door echte vocalen te gebruiken. The xx doet het op een heel minimalistische manier. Zij maakten het mogelijk om de geluiden makkelijker binnen te krijgen en te verteren. Aan de oppervlakte is het heel simpele muziek, maar het is geniaal gedaan. Dat is de klasse van Jamie Smith [producer van The xx]. Dat minimalisme raakt me echt.’

In Measurements, de afsluiter van je album, zit zelfs helemaal geen beat. Apart, voor een dubstepproducer.
‘Het was heel bevrijdend om dat nummer te maken, dat was een grote stap. Het betekende dat als ik het zou willen de rest van het album ook zo kon worden. Elk geluidje dat je op mijn plaat hoort is bewust uitgekozen en heel precies daar geplaatst waar het nu staat.’