Twintig jaar geleden werd een album uitgebracht dat ik nog steeds dagelijks kan draaien: Endtroducing….. van DJ Shadow. Toen het album verscheen was ik zestien, las ik de OOR, Opscene, Watt en Aardschok en had ik een krantenwijk. Endtroducing….. heeft heel wat uren gediend als soundtrack tijdens het bezorgen van Het Parool. Toen had ik nooit kunnen vermoeden dat ik diezelfde DJ Shadow nog eens mocht interviewen in zijn tourbus op Lowlands 2006, ook al was het voor een van zijn slechtste platen: The Outsider. Dit artikel verscheen in OOR.

DJ Shadow is het zat. Zat om aan de verwachtingen van zijn fans te voldoen. Die zien hem het liefst een nieuwe Endtroducing maken, het album waarmee hij tien jaar geleden zowat in zijn eentje het hele triphop genre uitvond. Het is tijd om een nieuwe richting in te slaan. Een afslag richting de nieuwste hiphopstroming hyphy, rap, folk, en zelfs echte popliedjes. ‘Een echte fan vraagt niet van mij om nog een Entroducing te maken.’

Dat was even flink schrikken, toen er begin dit jaar een nieuwe single van DJ Shadow verscheen. 3 Freaks heet het nummer, met gastoptredens van de rappers Turf Talk en Keak Da Sneak. Een uptempo party-plaat waarop twee rappers de boel op stelten zetten. ‘Hyphy’, aldus Shadow. Het klonk totaal anders dan de downtempo, instrumentale, tegen triphop aanschurkende hiphop die we kennen van de sympathieke Californiër. De eerste reacties van fans waren dan ook zwanger van verbazing en verbijstering. Op verschillende fanfora, waaronder die van het door de Nederlandse Joost gerunde Solesides.com, barstten verhitte discussies los. Nog voor de plaat door iemand was gehoord is The Ousider al een omstreden album. De titel zou weleens een self-fulfilling prophecy kunnen worden.

De producer/DJ leek zelf ook een beetje geschrokken door de reacties. ‘Dit is nog maar één song van het album,’ liet hij al snel weten. Nu is het album er, ’s mans derde studio-album als DJ Shadow. Lag voorganger The Private Press nog redelijk in de lijn van het bejubelde debuut, The Outsider lijkt welhaast door een andere producer te zijn gemaakt. En dat is grotendeels te danken door Shadows omarming van dat mysterieuze ´hyphy´.

Tijd om Josh Davis, zoals DJ Shadow eigenlijk heet, eens wat vragen te stellen over hyphy en waarom hij de muziekstijl heeft omarmt. Shadow, onderuitgezakt in zijn tourbus, geeft uitleg, ´Het is een hiphop en rapstijl die nauw verbonden is met de Bay-Area [San Francisco en omstreken, waar DJ Shadow ook vandaan komt]. ´Er klinkt een bepaalde houding door in de muziek uit de Bay Area die van Sly Stone naar Digital Underground loopt. Het is een beetje vreemde muziek, er zit veel humor in. Ik denk dat dat illustratief is voor hyphy. De slang en alles met betrekking tot de muziek is uniek, er zitten zoveel culturele, muzikale en tekstuele aspecten aan vast. Het is een unieke stijl binnen de hiphop, net zoals de crunkmuziek uit het zuiden. Je kan die zuidelijke invoed duidelijk voelen in crunk. Dat is bij hyphy ook zo. Als je nog nooit in de Bay Area bent geweest en er niet veel van af weet is het misschien moeilijk om elk aspect van hyphy te waarderen. Maar als je er woont hoor je dat het precies zo voelt als de Bay Area. Hyphy is sneller dan crunk, aangezien de drugs anders zijn dan in het zuiden. Daar drinken ze veel hoestsiroop [bepaalde merken hoestsiroop schijnen een hallucinerend effect te geven als je er veel van drinkt] en dat zorgt ervoor dat de muziek erg traag wordt. In de Bay Area maakte XTC de overstap van de rave naar de hiphop-scene en dus zijn de beats sneller en is de muziek electronischer, zonder direct als electro te klinken. De muziek kijkt naar voren, niet achterom. Daarom houd ik er van. Ik luister naar allerlei soorten rap en ik heb het idee dat dit de meest interessante stroming is. Rap gaat verder, het is een snel voortschrijdende kunstvorm en veel mensen zijn bang voor de toekomst. Ze voelen zich gemakkelijker met de rap van het verleden, de gloriedagen van de hiphop. Maar ik heb geen tijd voor zo’n mentaliteit’ benadrukt hij.

Tien jaar geleden leek hij genoeg te hebben van de hiphop van die tijd, getuige de track Why Hiphop Sucks In ’96. Desondanks heeft hij zichzelf altijd als hiphopproducer gezien. DJ-sets voor de radio of website-only mix-cd’s als het fenomenale Diminishing Returns bevestigden dat beeld. Toch blijft de titel van dat nummer hem achtervolgen. Zuchtend: ‘De titel van Why Hiphop Sucks In ’96 is door veel mensen verkeerd geïnterpreteerd. Ik had het over de ruzie tussen de East- en West Coast die tot zoveel geweld leidde. Als ik toen had geweten dat ik er nu nog steeds vragen over zou krijgen had ik dat nummer nooit gemaakt. Ik had geen hekel aan rap, het is nog steeds 75% van waar ik naar luister en dat is altijd zo geweest. Er hebben altijd hiphop en rap-elementen gezeten in alle dingen die ik deed. Op The Outsider zijn er veel verschillende soorten rapnummers. Er is hyphy, er is crunk, er is wat sommige mensen backpackrap noemen [niet-commerciële rap met teksten over levenservaringen], er zijn de nodige zware beats, en er is traditionele hiphop met Q-Tip. Ik maak geen onderscheid tussen verschillende soorten hiphop. Op dit album loopt het van hardcore rap tot haast folkmuziek. Ik wilde gewoon een album maken dat net zo breed is als mijn eigen interesses.’

James Lavelle en DJ Shadow als UNKLE

De breedte van zijn interesses kwamen al naar voren ten tijde van Psyence Fiction (1998), het album dat hij samen met Mo’ Wax labelbaas James Lavelle maakte onder de naam UNKLE. Daarop waren naast rappers als Kool G Rap en Mike D. ook zangers als Thom Yorke (Radiohead) en Richard Ashcroft te horen. Dat was echter niet onder zijn eigen naam. Voorafgaand aan The Private Press, zijn tweede album, liet hij weten dat het nummer Monosylabik een sleutelrol zou spelen het album. ‘I´m pushing the boundaries to see how far I can go´ zei hij tegen de BBC. Zo veel verschilde dat album uiteindelijk niet van zijn debuut.

Zo’n zelfde soort statement is ook te horen aan het begin van The Outsider in het nummer This Time.  Shadow samplet een man die zingt dat ‘This time, I’m gonna do it my way’. Alsof Davis dat op de vorige platen niet deed. Shadow denkt even na, zegt dan: ‘Ik houd van de boodschap die uitgaat van die zin. Wat ik ermee probeer te zeggen is dat ik dit album nú moest maken. Ik wilde niet dat andere mensen bepaalden waar ik sta en wat ik representeer. Ik had het gevoel dat als ik nu geen positie inneem om mezelf muzikaal te definiëren, andere mensen het voor me zouden doen. En ik had het idee dat dat aan het gebeuren was. Met dit album wilde ik mezelf niet inhouden. Want ik had de laatste zes jaar een beetje het gevoel dat ik dat heb gedaan. Na Endtroducing kwam ik er achter dat ik fans had. Voordat dat album uitkwam had ik geen fans. Na die plaat was het anders. Terwijl ik aan Psyence Fiction werkte wist ik dat de situatie anders was, dat er hoge verwachtingen waren. Datzelfde gold voor The Private Press. Ik ging op internet rondkijken en zag dat mensen veel van me verwachten en dingen over me schreven. Tot een bepaalde hoogte was ik bang om te ver te gaan en die mensen van me te vervreemden. Ze hielden me in zekere zin tegen. Er zijn veel mensen die van Endtroducing houden, maar niet per se fan zijn van mij als artiest. Dat snapte ik niet. Ik begreep niet dat mensen van mij verlangden dat ik Endtroducing nog een keer zou herhalen. Ik dacht bij mezelf: hoe kan een echte fan dat van mij vragen? Want ik wil mezelf niet herhalen. Dat is niet waarom ik muziek maak. Toen realiseerde ik me dat ze waarschijnlijk gewoon veel van die plaat hielden, want ze klaagden over elke andere plaat die ik daarna gemaakt heb.’

Dat is met The Outsider niet anders. Collega Koen Poolman schreef in de vorige OOR al dat ´The Outsider (…) waarschijnlijk de grootste sof van 2006 is´. Shadow kon het niet laten om wat meningen te lezen. Shadow: ´Ik heb al wat reacties gezien en het lijkt alsof de fans in twee kampen uiteen vallen. Je hebt de groep die het helemaal snappen en het toejuichen dat ik doe wat ik wil doen. En dan heb je nog de groep die het niet begrijpen. ‘Waarom zijn het twee helften, waarom is er rap op de plaat?’ Ik heb het idee dat die mensen alleen …Endtroducing en The Private Press kennen. Ze kennen UNKLE niet, ze kennen Quannum niet, Solesides, Brainfreeze, Product Placement. Het lijkt er op dat hoe meer mensen mijn andere werk ook kennen, hoe minder ze verbaasd zijn over de richting ik insla. Ik heb tenslotte een spoor van broodkruimels voor ze achtergelaten om ze voor te bereiden op wat er komen ging.’