Benjamin Clementine: man van de straat

BC1Op het Eurosonic Noorderslag festival was Benjamin Clementine de man waar iedereen het over had. De Engelse zanger/pianist heeft een stem uit duizenden en een uniek geluid. Een korte introductie over dit fenomeen, dat jarenlang door de straten van Parijs zwierf. “Ik kan mij niet veroorloven te mislukken.”

Woensdagavond, Groningen. Het is de eerste echte dag van Eurosonic Noorderslag, en rond 22 uur vormt zich in het Grand Theater een lange rij voor het 120 stoelen tellende theaterzaaltje bovenin. Daar zal straks de Engelse singer-songwriter Benjamin Clementine optreden. Binnen no-time zit de zaal vol en druipen zo’n honderd mensen teleurgesteld af. Een rij van zo’n twintig mensen, waaronder bovengetekende, blijft voor de deur wachten, hopend dat er iemand vertrekt. Dat gebeurt niet. Wel doet de zaalwacht de deur op een kier om ons zo iets mee te geven van het optreden. Drie kwartier lang betovert de stem van iemand die we niet zien, maar die vlak boven ons achter een vleugel zit en zijn ziel en zaligheid in zijn vocalen legt. Het is een stem die onmiddellijk de aandacht opeist zodra die ergens klinkt. Diep, teder en aanzwellend tot orkaankrachtige uithalen. Zijn gejaagde pianospel zwelt aan en druipt af, en geeft zo de radeloosheid, onrust en hoop in zijn teksten extra zeggingskracht.

Wie is deze held van Groningen eigenlijk? Een introductie tot dit fenomeen in vier quotes.

1. “I live in a box of my own” – uit Cornerstone, het titelnummer van zijn debuut-EP 
Het verhaal achter Benjamin Clementine is net zo bijzonder als zijn muziek. Alleen: over dat verhaal wil hij niet praten, blijkt als ik hem enkele dagen na zijn shows in Groningen spreek. “Ik wil niet dat mensen medelijden met mij krijgen en aangetrokken worden door wat ik heb meegemaakt. Het is vervelend dat mensen er steeds over beginnen” verduidelijkt hij. Toch is zijn geschiedenis duidelijk terug te horen in zijn liedjes, met bovenstaande tekstregel uit Cornerstone als beste voorbeeld. Hij groeit op in Edmonton, een buitenwijk van Londen, als kind van twee Ghanese ouders die op zijn dertiende uit elkaar gaan. Zijn muzieksmaak wordt gevormd door Classic FM. Het werk van de eigenzinnige componist Erik Satie zet hem aan zichzelf piano te leren spelen op het keyboard van zijn broer Joseph.

Op zijn zeventiende gaat hij uit huis na een ruzie met zijn moeder. Hij raakt bevriend met een muzikant, met wie hij gaat samenwonen. Dat gaat twee jaar goed, tot ze ruzie krijgen. Benjamin: “Ik was onvolwassen, had moeite met relaties. Nadat we ruzie kregen kon ik nergens heen. In een opwelling boekte ik een vliegticket naar Parijs. Het was het eerste wat bij de bestemmingen naar boven kwam op de website van EasyJet. De volgende dag zat ik al in het vliegtuig. Het was niet moeilijk om Londen achter mij te laten. Er was daar niemand meer die om mij gaf.”

In Parijs leeft hij grotendeels op straat. Hij gooit zijn mobiele telefoon weg; hij kan toch niemand bellen. Slapen doet hij waar hij maar kan, van keukens en hostels tot op de vloer bij mensen die hij leert kennen. Om aan geld te komen zingt hij. Na acht maanden kan hij een gitaar kopen. Daarmee speelt hij in cafés, op straat, in de metro, op de stations, en in de trein naar het filmfestival van Cannes, waar hij ook optreedt. “Eigenlijk overal waar ik maar kon spelen”. Op het repertoire staan covers van o.a. James Brown, Nina Simone en Bob Marley. Gaandeweg verdient hij genoeg om zijn intrek te nemen in een hostel, waar hij zijn ervaringen op straat verwerkt in zelfgeschreven liedjes. Op zijn vaste stek in het metrostation van de Place de Clichy wordt hij uiteindelijk ontdekt door producer/muzikant Lionel Bensemoun, die zijn vriend Matthieu Gazier inlicht. Gazier, eigenaar van het platenlabel Behind en zijn manager, zorgt er voor dat hij een EP kan opnemen. Die verschijnt in juni 2013: Cornerstone. Drie liedjes, piano, vocalen en een zak vol emotie. Meer is het niet. Meer heeft hij niet nodig.

2. “You are my friend, you make me happy really, i will do anything for you You are most people`s devil but you are my God; you are Silence” – Benjamin Clementine op Twitter, 19 juni 2013, 18:19.bctwitterInspiratie vindt hij bij Luciano Pavarotti, Erik Satie, Lucio Dalla en Léo Ferré. Benjamin: “Zij zijn mijn koningen, mijn goden. Zij openden mijn ogen. Nadat ik Satie ontdekte ben ik verder gaan zoeken naar wat er nog meer is. Wat ik van hun oppikte is nu pas goed aan te wijzen. Anthony And The Johnsons leerde ik op mijn vijftiende kennen, toen ik hem op tv zag. Het is heel eerlijke muziek, mooi geschreven en gaat diep. Soms versta je niet eens wat hij precies zingt. Als ik zing moet het echt heel eerlijk zijn, wat ik zing moet iets te betekenen hebben. Anders dan op die manier kan ik niet schrijven.”

Illustratief voor die werkwijze is de manier waarop hij piano speelt. Hij jaagt, drijft op, stuwt en houdt zich in. Als eb en vloed zwellen zijn pianoklanken aan. Een gevolg van zijn liefde voor klassieke muziek en het werk van Satie. Maar ook verveling, aldus Clementine zelf: “Ik haat het spelen met een vast tempo”. Net zoals hij het ook haat om met schoenen aan te spelen. Bij zijn optredens zit hij dan ook blootvoets achter de piano. Benjamin: “We gaan hand in hand, mijn piano en ik. We hebben een verbond samen. Als ik speel wil ik voelen wat ik doe. Met blote voeten op de pedalen van mijn piano is er direct contact. Die connectie is essentieel. Ik houd van mijn muziek, ik kan mij niet veroorloven te mislukken.”

3. “London is calling you/what are you waiting for, what are you searching for?” – uit London, van zijn debuut-EP

Kijk ze eens lekker touwtrekken tussen Het Kanaal, die Fransen en Engelsen. Inzet is ‘van wie’ Benjamin Clementine nu eigenlijk is. Op Eurosonic werd hij als een Engelse artiest aangeduid, maar feit is dat hij al jaren in Parijs woont, zijn label Frans is, hij onlangs als supportact van de Franse Woodkid door de UK tourde en hij in Frankrijk doorgebroken is. Binnenkort krijgt hij ook een Frans paspoort, vertelt hij trots. “Dat ben ik ze verschuldigd” grapt hij. “Ik kom uit Engeland, maar ben gevormd door beide landen. Ik heb een zwak gekregen voor Frankrijk. Mijn EP dank ik aan hen. Vervelend dat ik door beide landen geclaimd wordt vind ik het niet; het is alsof je twee teams hebt die je helpen.”

Beide landen hebben hem muzikaal gevormd, vertelt hij. Van Engeland leerde hij het belang van een goede melodie, de Fransen brachten hem het belang van gevoel bij. In Parijs leerde hij het werk van Jacques Brel, Boris Vian en Edith Piaf kennen. Standaardwerken in Frankrijk, maar nieuw voor Benjamin. Hun expressieve manier van uiten komt terug in zijn eigen voordracht. Benjamin: “In Parijs leerde ik dat ik echt intens moet voelen wat ik zing, dat ik echt iets moet zeggen als ik mijn mond open trek. Als ik Cornerstone zingt is het iedere keer weer alsof ik ter plekke ervaar waar ik over zing. Ik voel niet eens dat ik het speel. Ik vertel hoe ik mij voel. Je kunt niet iets zingen zonder het te menen, je moet het voelen.”

4. “Dutch is a very difficult language” – Benjamin Clementine tijdens zijn tweede optreden op Eurosonic, donderdag 16 januari 2014.

De clip van Cornerstone wordt in oktober opgepikt door een producer van Jools Hollands tv-show. Die nodigt hem uit voor een optreden in zijn muziekshow. Benjamins optreden behoort tot een van de hoogtepunten van de uitzending, waarin ook Paul McCartney en Arctic Monkeys optreden. Benjamins aankomende concert in Londen verkoopt direct uit. Londen wil hem terug.

In London, het slotnummer van de Cornerstone EP, zingt hij over iemand die terug naar Londen moet, maar nog elders zoekende is. Hij zingt het in de derde persoon enkelvoud, maar de tekst is vooral op hem van toepassing, geeft hij toe. “Toen ik in Parijs aan kwam was ik blut en ik had niemand meer in Londen om voor terug te gaan. Nadat ik steeds meer geld binnen haalde met de muziek, kon ik terug naar mijn familie. Alleen: ik wilde niet terug. In Parijs heb ik mijzelf gevonden. Londen wacht wel.”

In Parijs werkt hij aan zijn debuutalbum, dat later dit jaar moet verschijnen. Ondertussen stroomt zijn agenda vol. Zo staat er een Europese tournee, die hem op 15 april naar het MC Theater in Amsterdam brengt. Ook is er een plekje op het SXSW festival voor hem gereserveerd. “Ik kan nu eindelijk plannen en vooruitkijken naar de toekomst” concludeert hij. “Mijn leven is nooit een rechte lijn geweest, alles ging altijd via een omweg. Het is een reis, en kijkend naar mijn verleden zie ik nu pas hoe alles samenkomt. Vooraf had ik nooit verwacht hier te komen.”

Benjamin Clementine live:

————————————-

Dit artikel verscheen eerder in OOR van 2014. Het was (en op het moment van schrijven is) het enige interview van Benjamin Clementine met een Nederlandse journalist. Benjamin bleek een lastige spreker, die het geven van interviews onnatuurlijk vond en moeite had te praten over zijn muziek. Het draagt bij aan het aura rond zijn persoon, dat ook te horen is in zijn muziek. Een muzikant met een verhaal.